Łąkotki to miękka struktura tworząca obszar stykowy między kością udową / kością piszczelową.  Poprzez łąkotki wyrównywana jest niejednakowa krzywizna stykowych powierzchni stawów (tzw. niedopasowanie), zmniejszając obciążenie w stawie i tworząc rodzaj „zderzaka” podczas ruchu kolana. Pełnią również funkcję stabilizacyjną. Mają kształt półksiężyca, w kierunku do obwodu powierzchni stawowych się rozszerzają i są przymocowane do torebki stawowej. Uraz lub rozdarcie łąkotki często występuje podczas obrotu kolana w połączeniu z innym ruchem.

• Łąkotka przyśrodkowa (meniscus medialis) jest większa, ma kształt półksiężyca, a jej rogi łączą się z polem przed i za wyniosłością międzykłykciową. Nie obejmuje całej powierzchni wewnętrznej kłykcia i pozostawia w jego środku wygłębione owalne pole. Uszkodzenia łąkotki przyśrodkowej występują ze względu na mniejszy stopień ruchliwości częściej (85%).
• Łąkotka boczna (meniscus lateralis) jest prawie okrągła. Jej przedni róg jest przyczepiony blisko więzadła krzyżowego przedniego. Obejmuje prawie całą powierzchnię kłykcia bocznego kości piszczelowej. Łąkotka boczna jest bardzo ruchliwa, a jej obrażenia występują rzadko (15%).

Na skutek urazu odczuwany jest silny ból, często słychać pęknięcie, wyskoczenie lub przeskoczenie,a może dojść do ugięcia kolan. Kolano może zostać zablokowane – nie można go całkowicie wyprostować. Następnie powstaje obrzęk i wysięk w stawie kolanowym.

Badanie ambulatoryjne wykonane przez chirurga jest konieczne, aby postawić właściwą diagnozę. Ważne jest prawidłowe opisanie mechanizmu urazu i przejście dodatkowych badań. Na zdjęciach RTG łąkotki nie są widoczne, ale w niektórych przypadkach badanie przynosi korzyści. Badanie ultradźwiękowe łąkotki jest również korzystne, ale nie do końca wiarygodne. Najbardziej dokładną metodą badania jest rezonans magnetyczny, ale także on nie jest 100%.

Po wykryciu pęknięcia łąkotki obecnie standardowo wskazana jest artroskopia, podczas której zostaje usunięta uszkodzona część łąkotki. Podczas operacji usuwana jest uszkodzona część, w razie częściowego usunięcia funkcja łąkotki nie zostaje naruszona. W razie usunięcia całej łąkotki powstaje uszkodzenie jej części „buforowej” i w przyszłości może dojść do szybszego rozwoju zużycia chrząstki oraz powstania zapalenia stawów kolanowych. Badanie artroskopowe określa zakres uszkodzenia i wyeliminuje inne urazy struktur kolanowych.

Jeżeli łąkotka jest uszkodzona w dobrze przekrwionym obszarze, artroskopia pozwala na jej odnowienie. Po artroskopii operowana kończyna jest odciążana, obkładana lodem, pozycjonowana. Po wyciągnięciu szwów (dziesiątego dnia po operacji) rozpoczyna się kontrolowana rehabilitacja ambulatoryjna i fizykoterapia, wykonywane są ćwiczenia ruchu kolana, wzmacniany jest ruch kości udowej. Miesiąc po operacji pacjenci są w stanie normalnie chodzić, obciążenie sportowe jest dozwolone po 6 tygodniach od operacji.

Więzadła krzyżowe (przednie i tylne) zapewniają pasywną stabilność przednią i tylną stawu kolanowego. Ta stabilność jest aktywnie wspierana przez mięśnie ud – zginacze i prostowniki. Więzadło krzyżowe przednie (LCA) to jeden z głównych stabilizatorów stawu kolanowego, a jego uszkodzenie powoduje naruszenie stabilności kolana. Jego urazy występują znacznie częściej. W razie chronicznej niestabilności może wystąpić rozwój zmian zwyrodnieniowych.

Kontuzja przedniego więzadła krzyżowego występuje podczas gwałtownej abdukcji i rotacji golenia, najczęściej podczas sportów kontaktowych, narciarstwa. Pacjenci często wskazują na słyszalne pęknięcie w stawie kolanowym, wyskoczenie kolana, powstanie obrzęku i wysięku.

Diagnoza urazu więzadeł krzyżowych jest stawiana poprzez ocenę mechanizmu urazu, badanie kliniczne przeprowadzone przez ortopedę, dodatkowe metody obrazowania i ewent. artroskopię stawu kolanowego.

Badania dodatkowe to zawsze zdjęcie RTG w projekcji przednio-tylnej i bocznej w celu wyeliminowania złamania w obszarze stawu kolanowego. W przypadku niejednoznacznych wyników klinicznych zalecane jest uzupełnić o badanie MRI wraz z obrazem wszystkich miękkich części kolana. Ponieważ nawet badanie MRI nie jest 100%, czasami pęknięcie przedniego więzadła krzyżowego zostaje zdiagnozowane dopiero podczas artroskopii.

• Po urazie – w przypadku większego obrzęku i wysięku wykonujemy punkcję krwi z kolana, zakładamy krótkoterminową ortezę, zalecamy odciążenie na kulach w okresie obrzęku kolana, intensywne przykładanie lodu, rozpoczęcie przeciwobrzękowej fizykoterapii. Do ustąpienia obrzęków i przyspieszenia rekonwalescencji odpowiednia jest enzymoterapia.
• Po ustąpieniu obrzęku – pacjent zostaje skierowany na rehabilitację i fizykoterapię, konieczne jest wzmocnienie aparatu mięśniowego. Przy podejmowaniu decyzji odnośnie dalszego rozwiązania zachowawczego lub chirurgicznego każdy pacjent jest traktowany indywidualnie.
• Rozwiązanie operacyjne – celem leczenia chirurgicznego jest przywrócenie stabilności kolana, zapobiegając wtórnemu uszkodzeniu pozostałych struktur stawu kolanowego. Natychmiastowa rekonstrukcja LCA nie jest zalecana z powodu wyższego ryzyka powstawania zrostów i artrofibrozy, dlatego plastyka przedniego więzadła krzyżowego jest wykonywana dopiero po rehabilitacji, czyli najwcześniej 2 miesiące po urazie.

Do plastyki przedniego więzadła krzyżowego są stosowane trzy podstawowe techniki:

• plastyka stworzona ze środkowej części więzadła rzepki,
• plastyka stworzona ze ścięgien hamstringów
• plastyka przedniego więzadła krzyżowego z przeszczepu od dawcy.

Odpowiedni rodzaj plastyki LCA jest zalecany przez ortopedę. Po operacji nie jest wymagane żadne unieruchomienie. W pierwszych dniach po operacji pacjent kończynę pozycjonuje, ćwiczy ruch w stawie skokowo-goleniowym, wykonuje ćwiczenia izometryczne zaciskania mięśni uda, podnosi wyciągniętą dolną kończynę, intensywnie stosuje okłady z lodu na kolano. Odpowiednie jest również włączenie suplementów diety i preparatów enzymatycznych w celu zmniejszenia obrzęku pooperacyjnego i przyspieszenia rekonwalescencji.

Standardowy przebieg rekonwalescencji:

• następny dzień po operacji pacjent zaczyna chodzić o kulach łokciowych z lekkim stawaniem na zoperowaną kończynę,
• 10-12. dzień po operacji zostają wyjęte szwy i pacjent zostaje skierowany na rehabilitację i fizykoterapię, po 14 dniach kule zostają odłożone i pacjent zaczyna stawać na całą nogę,
• od 4. tygodnia odpowiedni jest rower treningowy bez obciążenia,
• od 7. tygodnia odpowiedni jest stepper lub trenażer eliptyczny,
• od 9. tygodnia rozpoczęcie wzmacniania ruchu kości udowej,
• od 12. tygodnia jogging na płaskim terenie,
• od 4. miesiąca po odpowiednio prowadzonej rehabilitacji możliwe jest pełne obciążenie sportowe, ale do uprawiania sportu odpowiednia jest specjalna orteza.

Uraz LCM jest spowodowany gwałtowną abdukcją i zewnętrzną rotacją lub bezpośrednim naciskiem na kolano od strony zewnętrznej. Takie uszkodzenie występuje w szczególności podczas uprawiania sportów kontaktowych.

Ból na wewnętrznej stronie kolana, krwiak, boczna niestabilność.

Ważne jest, aby dokładnie opisać mechanizm powstania urazu kolana podczas badania klinicznego. Z badań uzupełniających wykonywane są RTG w celu wyeliminowania urazów szkieletu kolana, uzupełnione w razie konieczności o badanie ultrasonograficzne lub MRI. Badana jest boczna stabilność kolana przy wyprostowaniu i w 30-stopniowym zgięciu oraz porównywana z drugą stroną.

• Rozwiązanie zachowawcze–jeśli powstaje rozwarcie wewnętrznej szczeliny stawowej tylko przy częściowym zgięciu (30 stopni zgięcia), preferowana jest procedura zachowawcza z przyłożeniem szyny gipsowej lub sztywnej ortezy przez 4-6 tygodni.
• Rozwiązanie operacyjne – jeżeli powstaje rozwarcie przyśrodkowej szczeliny stawowej przy wyprostowaniu, preferowana jest raczej metoda chirurgiczna wraz z rewizją i zszywaniem bocznego więzadła.

Odpowiednie jest również leczenie farmakologiczne, enzymoterapia i miejscowe stosowanie maści. Niezbędną częścią leczenia po zdjęciu ortezy jest rehabilitacja i fizykoterapia.